Manaakitanga

Ka mihi rā te ngākau ki a +Sonya Van Schaijik mōna i tono mai kia tuhi kōrero ahau mō te pukapuka #EdBookNZ 2015. Kei te tuakana, kua rangatira tēnei kaupapa i a koe.

Uia mai ahau, he aha te manaakitanga?Ka hoki, ko te iho o te aroha

Ko Kiara me Delilah i Kāwhia Moana

Whakapakeke mai ahau i te mōhio, me mātua tautiaki i te manuwhiri ahakoa ko wai, ahakoa nō whea, ahakoa he aha tana take. Whāngaihia, atawhaitia, āta poipoia te tangata kia pai tana noho. Ina tomo atu tētehi tangata ki tō kāinga, kia kaua koe e pātai atu, “He kapu-tī māu?” kei whakamā ia i runga i tana kore hiahia ki te whakararu i a koe. Ko tāu kē nā, he whakataka kai, inu hoki me te kī atu, “Tēnā, kia kai tātou.” Hei whakaū i tāku e kōrero nei,

He kai nā te ringaringa whero i taka.

Ko tōku whānau waiwaiā e waiata ana i Maniapoto E - he waiata mō te manaaki tangata

Kāore te manaakitanga i ākona i te kura, pērā i te pāngarau, eaoia, he tikanga ia ka kite ā-whatu, ka mahi ā-ringa, ka rongo ā-ngākau, kātahi ka whai atu. Ko ngōku tino tauira i a au e tamariki ana, ā, mohoa noa nei, ko ruruhi mā, ko koroheke mā. Kāore he painga i a rātou mō te manaaki i te tangata. He aroha nō rātou ki te hāpai i te mana o tētehi atu i mua i te paku whakaaro ki a rātou anō. Ehake hoki i te mea, ka whakamōmona te tangata mō ngāna ake mahi ki te manaaki i tētehi atu. He whakahīhī tēnā. E tika ana, waiho mā te tangata (koe) hei mihi. Hāunga atu, he uara, he mātāpono tuku iho a te Māori te manaakitanga kei kīia,

He tangata takahi manuwhiri, he marae puehu.

Tārake ana te kitea i ngā momo āhuatanga o te kumanu i ngēnei wā nei, ko te whāngai mōkai i te SPCA tērā, ko te tuku koha mō tētehi kaupapa, mō tētehi tangata e raru ana mā te ipurangi hoki tērā. Ka pā te rongo i te hēmanawa, i te pāmamae o tētehi atu, ā, ka pupū ake te hiahia ki te āwhina atu ahakoa kāore i te tino mōhiotia ko wai tērā tangata. Tēnei anō te manaakitanga, waihoki, te aroha.

Kia hoki ngā mahara ki ō ake wheako whaiaro hei manene, hei waewae tapu ki tōu kura, ki tōu wāhi mahi rānei.

• Nā wai koe i āta whakamōhio atu ki ngā tikanga a tō mahi hou? 

• Nā wai koe i whakaatu atu kei whea te whareiti, kei whea te tūnga waka, kei whea ngā kapu hei mahi kawhe māu? 

• Nō tō tomokanga atu ki te tari o te kura, i mihia koe? I mōhio te taupaepae, otirā, ko ngā kaimahi katoa o te kura ki te take o tō taenga atu i taua wā rā? 

• I whakatūria tētehi pōwhiri, mihi whakatau rānei mō koutou ko tōu whānau? 

• I whāngaihia koutou? 

• I whakaritea tō akomanga, tō tuakiri mō te pae tukutuku o te kura, tō īmēra, ō taputapu whakaako, aha atu, aha atu? 

• He aha ngā mea i kite ā-whatu, i mahi ā-ringa, i rongo ā-ngākau, kia kīia i manaakitia koe? 

• Nā, kei te manaakitia tonutia koe i tēnei wā? 

• Ki ō whakaaro, he aha ngā āhuatanga me panoni kia tino hāneanea te noho a te manene ki tōu kura? 

• Ina tae atu koe ki tētehi hui, he aha i meatia ai he hui nui whakaharahara, ngahau katoa, i tētehi hui noa? 

Katoa ngēnei pātai e tohu mai ana i ngā āhuatanga o te manaakitanga. Hei kōpaki ake, mau roa ana te rongonui o tēnei kōrero nā te apotoro, nā Ruka 6:31,

A, ko tā koutou e pai ai kia meatia e ngā tāngata ki a koutou, meatia anō e koutou ki a rātou.

Heoti, ehake mō te tangata anahe te manaakitanga. I tēnei wā o te mahana haere o te ao, o te whakapau rawa o Papatūānuku, kei te horapa te mōhio, me mātua manaaki hoki tātou i te taiao. He aha ngā tikanga i tō kura hei manaaki i te taiao, i a Papatūānuku, i a Tāne-māhuta, i a Tangaroa? Ka whāia ngā tikanga tukurua? Ka pēwhea hoki koutou ki te whakaiti i te para me te tiaki i te hiko?

Hei matapaki mō te akomanga, mō te wāhi mahi rānei, 

• Ka pēwhea koutou ki te manaaki i te whānau o te tamaiti? 
• E mōhio ana koe ki te whakahua tika i ngā ingoa o tēnā, o tēnā o ngā tamariki? 
• Hei kaiako, ka āta whakamōhio atu koe ki ngā whānau he aha ngā kaupapa e heke mai nei ia te wiki, ia te wāhanga o te tau? 
• Ki te hiahia koe ki te whakatū hui me ngā mātua, ngā kaitiaki rānei o ngā tamariki, me tae atu rātou ki te kura hui ai? Ka whakarite rānei koe kia hui ki tētehi atu wāhi e pai ana ki a rātou?

Hei whakatauira atu, e mīharo pai ana ahau ki tētehi kura, ki te tonga o Tāmakimakaurau, me tā rātou mahi ki te taunaki i ngā mātua o ngā tamariki o te akomanga teina. I te tīmatanga o te tau, rā atu, rā atu, nō te hauwhā ki te toru karaka i te ahiahi, ka tae atu ngā mātua ki te akomanga ki te tiki i ā rātou tamariki nohinohi. Ka noho rātou ki waho tatari ai, nā wai rā, ka hoihoi haere ngā pakeke, ka hōhā haere ngā pēpi, ā, he kore hoki nō ngā ākonga ki te aro ki ngā mahi whakamutunga mō te rā. Kātahi ka toko ake te whakaaro ki te whakarite i taua wā, hei wā whānau kē. He wā hei ako tahi rātou katoa i ngā waiata me ngā kēmu akoako a te akomanga, hei whakahoahoa, hei tuku pānui, hei whakarata hoki mā ngā tēina ki ngā āhuatanga o te kura. I tino whai hua tēnei tūmomo panonitanga. Nā te tini i tētehi tikanga paku noa nei, ka ora ai te katoa. Hei whakakapinga māku,

Ko Maru kai atu, ko Maru kai mai, ka ngohengohe.

He Rourou Mā Koutou - he waiata anō tēnei mō te manaaki tangata

Hei konei mai i roto i ngā tauwhirotanga

@temihinga

Hei tohutoro

Manaakitanga - Te Wiki o te Reo Māori 2011 Te Taura Whiri i te Reo Māori

Resource Kit for Student Teachers Reflective of Manaakitanga. Kaupapa Māori in Early Childhood Centres

Mead, Hirini Moko (003) Tikanga Māori. Living by Māori Values nā Huia Publishers i whakaputa. Te Whanganui-a-Tara.