Skip to main content

Posts

Showing posts from 2016

He karanga, he oranga!

He aha taku mana? He mana tuku iho nō ngā tūpuna! He aha taku reo? He mana tuku iho, he arero tūpuna! He aha taku mahi? He tauwhiro, he arataki i ngā tikanga a ngōku tūpuna e, ka tau! Ko Liana Poutu rāua ko Te Ingo Ngaia i Muru Raupatu Marae Waingōhia ana te whakaputa o tēnei whakaaraara i a au hei urupare atu i te kaupapa, “He aha tā te karanga ki te whakarauora i tō tātou Māoritanga?” Kia rāhuitia e au ki ngōna tino tirohanga e toru mō te wahine - kia toitū ai tō tātou ahurea Māori, ā, kia tōia ai te wahine i te kore, i te pō, ki te ao mārama. Ka tahi, ko tōu mana. Ka rua, ko tōu reo Māori. Ka tengi, ko ngō mahi. Ka wherawherahia ngēnei aronga hei upoko kōrero māku. Ko tōu mana Ko tā Raina Ferris: “Ko te reo tuatahi o te marae, nō te wahine. He mana tuku iho tēnei. Ko te reo tuatahi ki te tuitui i te muka tangata, i te ao kikokiko ki te ao wairua kia tau ai te noho a te iwi ki runga i te marae, nō te wahine. He mana tuku iho nō te tapu o te wahine.”

Nō whea te karanga?

Ko Haupai Puke, kei Pūrekireki-Wīwī Marae, Pirongia He Kupu Whakataki E huatakina ana e au te ako mō te karanga mā te rāranga i tētehi whāriki. Ko ngā whenu e kōrero nei, ko te orokohanga o te ao me te mana o te wahine, atua mai, tangata mai. Kātahi ka whakamārama mai i te wairuatanga mō te karanga. Whai atu i tēnā, ka whakamahuki i te karanga me ngētehi o ngā āhuatanga. Hei tāpiri atu, ka tirohia te kawe o te karanga i te pōwhiri. Nā, ka tapiki atu ki te whakarārangi i ngētehi tikanga hei aronga mō te kaikaranga. He tīmatanga noa iho tēnei hei tūāpapa mō ngā akoranga me ngā wheako, whanake ake nei. Ko te mana o te wahine nō te orokohanga I te tīmatanga, ko Te Kore. Ka tautini, ka taumano ngōna tini āhuatanga katoa. Ka whakatauiratia mai, he mana tō te wā, kia manawanui tātou. Ko te tuarua, ko Te Pō. Nō konei, i ahu mai ai te ira wahine kia puta ake te ira atua. Ko Papatūānuku te matua o te tangata [1]. Nōna anō ngā tikanga o te manaaki, o te aroha, o t